Suïcidaliteit onder jongeren en jongvolwassenen

Klik hier voor het pdf-bestand van Suïcidaliteit onder jongeren en jongvolwassenen (pdf 211kb).

In Nederland is zelfdoding doodsoorzaak nummer 1 onder jongeren tussen de 10 en 20 jaar oud. In 2020 maakten 62 jongeren tot 20 jaar een einde aan hun leven, dit is 3% van het totaal aantal mensen dat overlijdt door zelfdoding. Onder de 20- tot 30-jarigen gaat het in 2020 om 199 jongeren. Het aantal suïcides onder deze groep is in 2021 met 15% toegenomen.
Jongeren en jongvolwassenen die zelfdoding overwegen of overgaan tot zelfdoding denken dat dit de enige uitweg is uit hun problemen. Met deze factsheet informeren we bestuurders, beleidsmakers, professionals en andere geïnteresseerden in Zaanstreek-Waterland (ZW) over suïcidaliteit onder jongeren en jongvolwassenen met gegevens uit regionaal (Gezondheidsmonitor Jeugd 2019 en Jongvolwassenenmonitor 2021) en landelijk onderzoek.

Leeswijzer: Met de doelgroep jongeren bedoelen we de 12- tot 17-jarigen (Gezondheidsmonitor Jeugd 2019).
Met de doelgroep jongvolwassenen bedoelen we 16- tot 25-jarigen (Jongvolwassenenmonitor 2021). Het onderzoek onder jongeren is van voor de coronacrisis, nieuwe cijfers uit de Corona Gezondheidsmonitor Jeugd 2021 volgen in de zomer 2022. Het onderzoek onder jongvolwassenen is van tijdens de coronacrisis, het volgende onderzoek volgt in april 2022.

Jongeren in Zaanstreek-Waterland

  • 14% van de 12- tot 17-jarigen heeft suïcidale gedachten
  • 51% praat hier met niemand over
  • 2,8% deed een suïcidepoging

Jongvolwassenen in Zaanstreek-Waterland

  • 21% van de 16- tot 25-jarigen heeft suïcidale gedachten
  • 49% praat hier met niemand o ver
  • 2,7% deed een suïcidepoging

Suïcidale gedachten – Zaanstreek Waterland

In de Gezondheidsmonitor Jeugd 2019 is aan 5410 12- tot 17-jarigen gevraagd of zij het afgelopen jaar wel eens serieus gedacht hebben een einde te maken aan hun leven. 14% van de jongeren hebben in het jaar voorafgaand aan het onderzoek suïcidale gedachten. Het gaat om weleens, af en toe, vaak of heel vaak hebben van suïcidale gedachten. Onder jongvolwassenen heeft 21% suïcidale gedachten. Dit blijkt uit de Jongvolwassenenmonitor 2021.

Jongeren in Zaanstreek-Waterland

  • 14% van de 12- tot 17-jarigen heeft suïcidale gedachten. Dit zijn 2650 jongeren.

Jongvolwassenen in Zaanstreek-Waterland

  • 21% van de 16- tot 25-jarigen heeft suïcidale gedachten. Dit zijn 7300 jongvolwassenen.

Suïcidale gedachten in ZW en aangrenzende regio’s

Jongeren

  • 14% Zaanstreek-Waterland
  • 16% Kennemerland
  • 16% Hollands Noorden

Jongvolwassenen

  • 21% Zaanstreek-Waterland
  • 24% Hollands Noorden

Risicofactoren suïcidale gedachten

Jongeren
Suïcidale gedachten komen vaker voor bij meisjes dan bij jongens.

  • 1 op de 5 meisjes, 19%
  • 1 op de 9 jongens, 11%

Jongvolwassenen
Onder jongvolwassenen met suïcidale gedachten is het verschil minder groot tussen jongens en meiden.

  • 1 op de 4 meiden, 24%
  • 1 op de 5 jongens, 19%

Onderwijsniveau
Suïcidale gedachten komen het meest voor op het vmbo.

  • 16%, vmbo
  • 14%, havo
  • 12%, vwo

Onderwijsniveau
Onder jongvolwassenen die praktijkonderwijs, een vmbo- of mbo-opleiding afrondden komen suïcidale gedachten het meest voor.

  • 23%, praktisch, vmbo, mbo
  • 20%, havo, hbo
  • 19%, vwo, wo

Onder welke 12- tot 17- jarigen komen suïcidale gedachten relatief veel voor?

Jongeren die…

  • homo, lesbisch of biseksueel zijn, 57%
  • harddrugs gebruikt hebben (ooit), 55%
  • gepest worden op school of via het internet, 55%
  • een ziekte of  beperking hebben, 46%
  • dagelijks roken, 46%
  • zich eenzaam voelen, 43%
  • hun gezondheid als gaat het of als (zeer) slecht ervaren, 42%
  • zich onvoldoende weerbaar voelen, 41%
  • risico lopen op sociaal emotionele problemen, 39%
  • zich door 1 of meer factoren gestrest voelen, 27%

Onder welke jongvolwassenen komen suïcidale gedachten relatief veel voor?

Het gaat om jongvolwassenen met een ziekte zoals een burn-out, eet- of angststoornis. Maar ook onder veel arbeidsongeschikte en werkloze jongvolwassenen komen suïcidale gedachten vaak voor.

Jongvolwassenen die…

  • een burn-out hebben, 57%
  • arbeidsongeschiktheid zijn, 56%
  • een eetstoornis hebben, 55%
  • een angststoornis hebben, 54%
  • zich eenzaam voelen, 51%
  • werkloos zijn, 51%
  • seksueel geweld hebben meegemaakt (ooit), 48%
  • zich onvoldoende weerbaar voelen, 455
  • hun gezondheid als gaat wel of als (zeer) slecht ervaren, 43%
  • (heel) vaak stress ervaren, 37%
  • niet hetero zijn, 36%
  • een of meer ziektes/aandoeningen hebben, 34%
  • harddrugs gebruikt hebben (ooit), 27%

Suïcidepogingen – Zaanstreek Waterland

In de Gezondheidsmonitor Jeugd 2019 is aan 5410 12- tot 17-jarigen gevraagd of zij het afgelopen jaar een suïcidepoging hebben gedaan. 2,8% van de jongeren heeft een suïcidepoging gedaan. Het gaat om 530 jongeren. In 2019 zijn suïcidepogingen onder jongeren gelijk bleven sinds de vorige meting in 2010. Onder jongvolwassenen (16- tot 25-jarigen) heeft 2,7% een suïcidepoging gedaan. Het gaat om zo’n 900 jongvolwassenen. Dit blijkt uit de Jongvolwassenenmonitor 2021.

Jongeren in Zaanstreek-Waterland

2,8 % van de 12- tot 17-jarigen hebben een suïcidepoging gedaan. Dit zijn 530 jongeren.

Jongvolwassenen in Zaanstreek-Waterland

2,7% van de 16- tot 25-jarigen heeft een suïcidepoging gedaan. Dit zijn 900 jongvolwassenen.

Suïcidepogingen onder jongeren in Zaanstreek-Waterland en aangrenzende regio’s

  • 2,8%, Zaanstreek-Waterland
  • 2%, Kennemerland
  • 2%, Hollands Noorden

Suïcidepogingen onder jongvolwassenen in Zaanstreek-Waterland en aangrenzende regio’s

  • 2,7%, Zaanstreek-Waterland
  • 2,5%, Hollands Noorden

Praten helpt

In onze regio praat de helft van de jongeren (51%) en jongvolwassenen (49%) niet over hun suïcidale gedachten. Praten over suïcidale gedachten helpt om gedachten aan zelfmoord een plek te geven. Iedereen die erover wil praten kan dag en nacht bellen of chatten met de hulplijn van 113 Zelfmoordpreventie: via 113 of 0800-0113 of www.113.nl.

Van de jongeren met suïcidale gedachten kan:

  • 93%, soms/meestal/altijd met ouders praten als hij/zij ergens mee zit
  • 7%, nooit met ouders praten als hij/zij ergens mee zit
  • 62%, met iemand (bijv. docent, mentor, vertrouwenspersoon) op school praten
  • 38%, niet met iemand (bijv. docent, mentor, vertrouwenspersoon) op school praten
  • 96%, thuis of op school met iemand praten
  • 4%, noch thuis noch op school met iemand praten

Suïcidaliteit – Nederland

Jongeren vormen een kleine groep (3%) binnen het totaal aantal suïcides. Ondanks dat is zelfdoding doodsoorzaak nummer 1 onder jongeren tussen de 10 en 20 jaar. In Zaanstreek-Waterland overlijden jaarlijks naar schatting ongeveer 5 jongeren tussen de 10 en 30 jaar aan suïcide. In Nederland maakten in 2020 62 jongeren tot 20 jaar een einde aan hun leven en 199 van de 20- tot 30-jarigen. Onderzoek van 113 Zelfmoordpreventie geeft ons inzicht in risicofactoren voor zelfdoding en in de kenmerken van overledenen.

Aantal suïcides

Aantal suïcides onder jongeren
Het aantal zelfdodingen onder jongeren fluctueert. In 2017 was er een toename te zien van het aantal zelfdodingen onder jongeren.

Aantal suïcides onder 10- tot 20-jarigen

  • 2015, 48
  • 2016, 48
  • 2017, 81
  • 2018, 51
  • 2019, 67
  • 2020, 62

Aantal suïcides onder jongvolwassenen
Net als onder jongeren fluctueert het aantal zelfdodingen onder jongvolwassenen. Uit onderzoek van 113 Zelfmoordpreventie blijkt dat het aantal suïcides in 2021 onder deze groep met 15% is toegenomen. Definitieve cijfers voor 2021 zijn nog niet openbaar.

Aantal suïcides onder 20- tot 30-jarigen

  • 2015, 185
  • 2016, 175
  • 2017, 195
  • 2018, 222
  • 2019, 200
  • 2020, 199

Kenmerken en risicofactoren

Kenmerken

Landelijk onderzoek toont aan dat suïcidecijfers onder jongeren (10 tot 23 jaar) het hoogst zijn onder:

  • Jongens
  • Jongeren die ouder zijn (19 tot 23 jaar)
  • Jongeren met een Nederlandse herkomst
  • Jongeren die alleen wonen

Risicofactoren

Naar aanleiding van de stijging van het aantal zelfdodingen in 2017 onder 10- tot 20-jarigen is er een verdiepend onderzoek gedaan naar de achtergronden van deze suïcides. Ondanks dat iedere suïcide zijn eigen aanloop heeft ziet het onderzoek patronen, onder andere:

  • Bijna de helft van jongeren werd gepest
  • Gespannen thuissituatie
  • Drugsgebruik
  • Seksueel of fysiek misbruik

Uit ditzelfde verdiepende onderzoek van 113 Zelfmoordpreventie blijkt dat meisjes al vaker een suïcidepoging deden. Daarnaast blijkt dat, bij zowel jongens als meisjes, verschillende aspecten een rol spelen bij zelfdoding:

Jongens

  • problemen op school
  • gebruik van softdrugs
  • weinig aansluiting vinden met leeftijdsgenoten/leraren

Meisjes

  • onzekerheid en perfectionisme
  • opeenstapeling van psychische problemen, zelfbeschadiging en schoolverzuim
  • lotgenotencontact bood steun, maar zette soms ook aan tot het aannemen van een suïcidale identiteit

Programma suïcidepreventie Zaanstreek-Waterland

Het blijkt dat suïcidale gedachten bij 12-17-jarigen in Zaanstreek-Waterland vaker bij meisjes voorkomen dan jongens. Jongens doen vaker een suïcidepoging met dodelijke afloop dan meisjes. Risicofactoren bij jongeren zijn onder andere harddrugsgebruik, gepest worden en LHBT gevoelens hebben. Bij jongvolwassenen zijn ziektes (burn-out, angst- en eetstoornis), werkloosheid en arbeidsongeschikt risicofactoren.
In onze regio praat ongeveer de helft van de jongeren en jongvolwassenen met suïcidale gedachten hier met niemand over. Uit onderzoek en ervaringen van 113 Zelfmoordpreventie blijkt dat praten over suïcidale gedachten kan helpen om deze gevoelens onder controle te krijgen en aan de slag te gaan met de onderliggende problemen.

Daarnaast komen de volgende aanbevelingen naar voren uit psychologisch autopsie onderzoek, als het gaat om jongeren van wie vermoed wordt dat ze niet goed in hun vel zitten en mogelijk suïcidale gedachten hebben:

  • Blijf in verbinding en ga in gesprek met de jongere
  • School, omgeving, naasten kunnen een signalerende functie hebben
  • Bij vragen of twijfels: bel of chat met 113 Zelfmoordpreventie
  • Bij acuut gevaar of zorgen: bel 112!

Aanbod suïcidepreventie in Zaanstreek-Waterland

GGD Zaanstreek-Waterland zet zich met gemeenten en regionale (zorg)partijen, zoals ggz Parnassia, st. Zorg en Zelfdoding, huisartsen, JGZ/GGD en team JEZ van RCO de Hoofdzaak, in voor een daling van het aantal suïcides in onze regio. Hiervoor werken we nauw samen met 113 Zelfmoordpreventie.

Suïcidepreventie in Zaanstreek-Waterland bestaat o.a. uit voorlichtingscampagnes, het opzetten en onderhouden van samenwerking in het netwerk in de regio, verspreiden van relevante kennis en (landelijke en regionale) activiteiten, geven van voorlichting (i.s.m. ervaringsdeskundigen) en training aan professionals en naasten.

Het trainingsaanbod bestaat uit een online training ‘Vraag maar’ en fysieke trainingen, waaronder de ‘Gatekeeperstraining’, voor iedereen die meer wil weten over het omgaan met mensen die suïcidale gedachten hebben. Daarnaast geven we sinds het schooljaar 2021-2022 Happyles op scholen. Happyles is een klassikaal aanbod ter bevordering van welbevinden en geluk en ter preventie van depressieklachten bij jongeren. Hier vindt u meer informatie over mentale gezondheid en welbevinden op school. Op onze website staat het volledige aanbod met betrekking tot suïcidepreventie.

Hulp, advies en ondersteuning

GGD Zaanstreek-Waterland biedt, naast preventie, hulp en advies bij zelfmoordgedachten voor de persoon zelf of voor iemand in zijn of haar omgeving. Ook geeft de GGD nazorg aan mensen die een poging tot zelfdoding hebben ondernomen en hun omgeving (familie, vrienden, kennissen).
Anoniem en vertrouwelijk bellen of chatten over zelfmoordgedachten kan dag en nacht bij de landelijke hulplijn van 113 Zelfmoordpreventie, via het telefoonnummer 113 (normale belkosten) of gratis op 0800-0113.

Colofon

Uitgave: GGD Zaanstreek-Waterland, februari 2022
Auteur: Michelle Wennekers, Ina Boerema en Rosanne Heijne
Vormgeving: Team Klijnsma
Website GGD: GGD Zaanstreek-Waterland www.ggdzw.nl
Bronnen: Voor deze factsheet zijn de volgende bronnen geraadpleegd: de Gezondheidsmonitor Jeugd 2019, Jongvolwassenenmonitor 2021, het CBS en 113 Zelfmoordpreventie

Vragen en opmerkingen:
Over de cijfers in de factsheet kunt u mailen naar epi@ggdzw.nl
Over suïcidepreventie kunt u mailen naar: suicidepreventie@ggdzw.nl
Informatie over suïcidepreventie in Zaanstreek-Waterland: www.ggdzw.nl/zelfmoordpreventie
Overname van gegevens is toegestaan, mits voorzien van de volgende bronvermelding:
Suïcidaliteit onder jongeren en jongvolwassenen in Zaanstreek-Waterland. Zaandam, februari 2022.