De Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz)

De Wvggz maakt verplichte zorg mogelijk aan mensen die door een psychische aandoening een gevaar zijn voor zichzelf of anderen. Dat kan ‘ambulant’ of in een instelling zijn. Een zorgmachtiging van de rechter of een crisismaatregel via de burgemeester, kan leiden tot verplichte zorg.

In opdracht van de gemeenten Edam-Volendam, Landsmeer, Oostzaan, Waterland, Wormerland en Zaanstad, voert de GGD deze taken uit. Iedereen die zich zorgen maakt om iemand die gebaat kan zijn bij (verplichte) zorg, kan een melding doen bij het meldpunt MABZ van de GGD. Voor Purmerend en Beemster kunt u bij de gemeente zelf terecht: informatie vindt u op de website van Purmerend.

De gemeente is medeverantwoordelijk voor goede ondersteuning, zorg en voorzieningen en heeft de wettelijke taak om te zorgen dat inwoners kunnen meedoen aan de samenleving. Iedere gemeente heeft volgens de Wvggz de volgende verplichtingen:

  1. Inrichten van een meldfunctie en verwerken van meldingen.
  2. Uitvoeren van een verkennend onderzoek.
  3. Crisismaatregel en hoorplicht.

Bekijk de video met uitleg over de Wvggz van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport.

Waarom verplichte ggz?

De Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz) maakt verplichte zorg mogelijk aan mensen die door een psychische aandoening een gevaar voor zichzelf of voor anderen zijn. Verplichte zorg kan nodig zijn wanneer iemand ondanks de ernst van de situatie uit zichzelf geen zorg accepteert. Het verplicht opleggen van zorg wordt altijd afgewogen tegen het ernstig nadeel dat ontstaat zónder verplichte zorg.

Wat levert de nieuwe wet Wvggz op?

Het uitgangspunt van de nieuwe wet is ‘Nee, tenzij’. Dat betekent dat vrijheidsbeperking of onvrijwillige zorg in principe niet mag worden toegepast. Tenzij iemand een gevaar voor zichzelf of anderen. De Wvggz zet de mens centraal, gebruikt dwang en drang alleen als laatste middel. Er is meer aandacht dan voorheen voor preventie, re-integratie en participatie. Ook de positie van naasten en familie van betrokkene is sterker dan voorheen. In de Wvggz staat dat de betrokkene en zijn of haar naasten voldoende invloed moeten hebben tijdens de hele periode van verplichte zorg.

Voor wie is de Wet verplichte GGZ (Wvggz) bedoeld?

De Wvggz kan verplichte zorg opleggen aan mensen die door een psychische aandoening een gevaar zijn (de wet spreekt over ‘ernstig nadeel’) voor zichzelf of anderen. Dit kan nodig zijn als iemand ondanks de ernst van de situatie uit zichzelf geen zorg accepteert. Het verplicht opleggen van zorg wordt altijd afgewogen tegen het ernstig nadeel dat ontstaat zónder verplichte zorg.

Hoe werkt de wet concreet in Zaanstreek – Waterland?

Maakt u zich zorgen om iemand die gebaat kan zijn bij (verplichte) zorg? Dan kunt u dit melden bij het meldpunt MABZ van de GGD. De medewerkers van het meldpunt wegen af:

  1. Is er sprake van ernstig nadeel voor zichzelf of anderen?
  2. Ernstige psychische stoornis?
  3. Geen bereidheid tot vrijwillige zorg?

Is dit aan de orde? Dan voeren ze een verkennend onderzoek uit naar de noodzaak voor het al dan niet inzetten van verplichte zorg door een zorgmachtiging. Daarbij spreken ze ook de betrokkene en naasten.
Is verplichte zorg nodig? Dan dienen ze daartoe een verzoekschrift in bij het Openbaar Ministerie. Dat kan mogelijk leiden tot een zorgmachtiging.
Is er bereidheid tot vrijwillige zorg en is verplichte zorg niet nodig? Dan bekijken de medewerkers van het MABZ welke andere vormen van hulpverlening passend zijn.

Wat gebeurt er als direct gevaar dreigt?

In geval van een crisis, kan onmiddellijk verplichte psychische zorg worden ingezet. De burgemeester moet daarna binnen 18 uur crisismaatregel nemen. Dit gebeurt op basis van een medische verklaring van een psychiater.

Wat is een zorgmachtiging?

Als er sprake is van een psychische stoornis die leidt tot ‘ernstig nadeel’, dan kan de rechter een zorgmachtiging (ZM) verlenen. Dat houdt in dat de rechter verplichte zorg oplegt. De officier van justitie doet het verzoek om verlening van een ZM. Dit gebaseerd op een melding, een verkennend onderzoek, of verzoek van een professional, zoals een geneesheer-directeur van de GGZ. Deze laatste baseert het advies mede op de beoordeling van een onafhankelijk psychiater.
De rechter geeft alleen een ZM af als vrijwillige zorg niet mogelijk is. Terwijl zorg wel nodig is om het ernstig nadeel weg te nemen. De zorgmachtiging kan leiden tot verschillende vormen van verplichte zorg, thuis of in een instelling.

Wanneer geeft de rechter een zorgmachtiging af?

De rechter geeft een zorgmachtiging alleen af als er geen mogelijkheden meer zijn voor vrijwillige zorg en als aannemelijk is dat verplichte zorg effectief en nodig is om:

  • een crisis of ernstig nadeel af te wenden;
  • onderzoek te doen naar de geestelijke gezondheid van de persoon;
  • de geestelijke gezondheid van de persoon te stabiliseren;
  • de geestelijke gezondheid van de persoon zo te herstellen dat hij (weer) zelfstandig kan leven.

Wat is een crisismaatregel?

Een crisismaatregel is een beslissing van de burgemeester. Hiermee kunnen hulpverleners verplichte zorg toepassen in een crisissituatie waarin snel ingrijpen nodig is vanwege onmiddellijk dreigend ‘ernstig nadeel’. Een crisismaatregel is maximaal 3 dagen geldig. De burgemeester baseert zich op een medische verklaring van een psychiater. Verder zal hij de patiënt zo snel mogelijk (laten) horen.

Wanneer legt de burgemeester een crisismaatregel op?

De burgemeester kan besluiten tot een crisismaatregel als de situatie dreigend is en er geen tijd is om de procedure voor een zorgmachtiging te volgen. De kans dat er iets ernstigs kan gebeuren is voldoende. Maar die kans moet wel reëel en acuut zijn.

  • Er is een groot vermoeden dat een psychische stoornis het gedrag veroorzaakt dat leidt tot ernstig nadeel. Een psychiater moet dit bepalen.
  • Een crisismaatregel is nodig om de dreigende situatie weg te nemen.
  • Iemand verzet zich tegen de noodzakelijke zorg.

Wat is ambulante verplichte zorg?

Ambulante verplichte zorg houdt in dat iemand verplicht een behandeling krijgt buiten een instelling. Denk daarbij aan verplichte medicatie, vaste begeleidingsmomenten en toezicht bij iemand thuis.